- Kamu gücü kullanarak bir idari görevin yerine getirilmesi için yapılan hukuk âleminde bir yenilik veya değişiklik meydana getiren işlemlerdir
- Sözleşmeden ayrılan en önemli kısmı İdarenin tek yanlı iradesidir.
- İdarenin gerçekleştirmiş olduğu her türlü işlem idari işlem değildir. İdarenin özel hukuk hükümlerine tabi alım – satım kira, istisna, hizmet vb. sözleşmeleri iki yanlı olup, idari işlem değildir. Yine çok taraflı uluslararası sözleşmelerde idari işlem değildir.
- İdari işlem sadece idari organ ve makamlarının işlemlerinden ibaret değildir. Örneğin yasama ve yargı organlarının kendi fonksiyonlarına dâhil olmayan faaliyetlerine ilişkin işlemler idari işlem sayılır.
- TBMM ziyaretçi alınması, personel atanması, personel emekli edilmesi idari işlemdir.
İdari İşlemlerin Özellikleri:
Tek yanlılık: Kamusal irade üstündür. Kamu yararı için hukuk devleti ilkesine uygundur.
Mutlak değildir- Mülkiyet hakkı (Kişilere karşı mutlaktır, kamu yararı varsa mutlak değildir). Aksi takdirde devletin yapacağı işler aksar.
Kanunilik: Yasal bir temele dayanmalıdır. Takdir yetkisinin kanuna dayanması gerekir. Aksi belirlenip ispat edilinceye kadar hukuksal gerçekliğini sürdürürler.
Kamu gücüne dayanması: Kendisine kamu gücünü kullanma yetkisi veriyorsa idari işlemdir, vermiyorsa bu işlem özel hukuk usullerine göre yapılan ve idari işlem kabul edilmeyen bir tasarruftur. Toplumun yararını esas alan, resen uygulanan güçtür. Cezalandırma, ehliyet – ruhsat denetimi, iş yerini kapatma, ruhsat iptali, üniversite kontenjanını arttırma veya azaltma kamu gücü örneğidir. Personel alma, emekli etme, hatalı park etme sonucunda arabanın çekilmesi, levhalar(kırmızıda geç vb.) bunların hepsi kamu yararı amacıyla toplumun koyduğu kurallar kamu gücüne örnektir.
İcrailik: Kural olarak idari işlemler uygulanabilir işlemlerdir. Bir idari işlemin uygulanabilmesi için herhangi bir yargı kararına gerek yoktur. Örneğin ruhsat iptali, memuriyete son verme, yıkım kararı gibi. Her idari işlem aleyhine iptal kararı davası açılamaz. Kamu gücü ve kudretinin üçüncü kişiler üzerinde etkisinin gösterdiği işlemler icrai niteliktedir. Yargı da olduğu gibi icra memuruna gerek yoktur, icra takibine gerek yoktur, yürütülmesi kendi içinde saklıdır. Kararı alır ve uygular.
İdari İşlemin Unsurları
- Yetki: İdare adına açıklama yetkisidir. Kimin hangi konuda yetkili olduğu mevzuatla belli olur. Kamu kurallarına ilişkindir.
Yetki;
- Yer yönünden yetki yetkili olmalıdır. ( İstanbul valisi Bursa valisinin yerine karar veremez. )
- Zaman yönünden yekti olmalıdır. ( Amir hafta sonu memura emir veremez. )
- Konu yönünden yetkili olmalıdır. ( Encümen imar planı konusunda yetkisiz. )
- Kişi yönünden yetkili olmalıdır. ( Görevden uzaklaştırma ilde valiye ilçede kaymakama aittir. Başkası tarafından yapılamaz.)
- Şekil: Yöntem, prosedür.
Şekil;
- Kural: Yazılı şekil – usulde paralellik ilkesi
- İstisna: Sözlü, hareketli şekil
Şekil kurallarına aykırılık:
- Sonucu etkileyen şekil sakatlığı
- Sonucu Etkilemeyen şekil sakatlığı
- Yazılı şekil: İspat kolaylığı sağlar, alelacele karar almayı önler
- Sebep: İşlemin dayanağı, gerekçesidir. Bir mevzuat hükmü veya olgu işlemin sebebini oluşturabilir. Takdir yetkisi keyfi değildir. Kamu yarar ve hizmet gereklerine uygun kullanılmalıdır. Bağlı yetkide ise idarenin ne şekilde hareket edeceği mevzuatla belirtilmiştir.
- Konu: İşlemin doğurduğu sonuçtur. Örneğin 60 yaşını doldurmuş ve en az 10 fiili hizmette bulunmuş memur resen emekli olabilir.
Not:
- İdari işlemin sebebi bir mevzuat olabilir, bir olgu olabilir. Konu ( Tema ) sebebin sonucudur.
- Sebep unsurunda bir hata varsa yani sebebi hatalı ise konusunu da hatalı kılar idare.
- Kamu yararı için samut olaya bakılır. Bazen bir kişinin yararı çoğunluğa göre daha önemli olabilir. Sayının çokluğu yanıltabilir ve etik olmaz.
- Kamu yararı özel yarardan farklıdır. Şirketlerin amacı kar elde edebilmektir, kamu yararı yoktur. Kendi ekonomik durumlarını düşünürler.
- Kamu yararı amaç unsurunu kapsar.