Taşınır Mülkiyeti

MK m. 762’ye göre konusu, nitelikleri itibariyle taşınabilen maddi şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçlerdir (ör. Elektrik enerjisi).

Taşınır mülkiyetin kazanılması sicil siz olduğundan, devri ve nakli için bir belirteç olarak zilyetlik öngörülmüştür. Kural olarak devir zilyetliğin devri ile gerçekleşir. (Kanuna göre miras yolu ile de zilyetlik geçmektedir).

KTK’a göre trafik siciline tescil edilmiş motorlu taşıtlar taşınır olmalarına rağmen noterde devir işlemiyle, resmi senetle devredilir. Gemi siciline kayıtlı gemiler TTK’ya tabidir. Gemi siciline tescil edilir ve burada yapılacak resmi senetle devredilir. Gemi ve motorlu taşıtlara imal edildiği anda ilgili sicillere tescil edilmez, teslim anına kadar taşınır hükümlerine tabidir.

MK m. 763’e göre taşınır mülkiyetinin nakli için zilyetliğin devri gerekir. Bir taşınırın zilyetliğini iyi niyetle ve malik olmak üzere devralan kimse, devredenin mülkiyeti devir yetkisi olmasa bile, zilyetlik hükümlerine göre kazanmanın korunduğu hallerde o şeyin maliki olur. Devir yapanın tasarruf ehliyeti olmalıdır. (En azından sınırlı ehliyetsiz olmalıdır).

Özel Devir Hükümleri

  • BK m. 231 (Müzayede satışı)
  • Hükmen teslim şeklinde zilyetliğin nakledilebilmesi için nakledenin özel bir sebeple nakil olunanı elinde tutması için nakleden ve naklolan arasında geçerli bir anlaşma olmalıdır. Ancak bu iş 3. Kişileri zarara uğratmak amacıyla yapılmışsa geçersizdir. Ayrıca bu şekilde rehin hakkı da kurulmaz (ör. Kitabımı rehin edip aynı anda ödünç alamam).

İstisnası: Sicilli taşınırlardan motorlu araç rehini, gemi ipoteği

  • Mülkiyeti Saklı Tutma: Tüm işlemler yapılmış ancak mülkiyetin devri gelecek bir tarihe bırakılmıştır. (Kural olarak tasarruf işlemi şarta bağlanamaz, borçlandırıcı işleme bağlanabilir. Bu yüzden bu durum istisnadır. Fakat bu istisna hayvanlar için uygulanmaz). Her hangi bir noterde mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi yapılmalı ve alıcının yerleşim yeri noterde mülkiyeti saklı tutma siciline tescil edilmedir. Şart gerçekleşince geçmişe etkili olarak mülkiyet geçer. Bu tescilin iyi niyeti koruyucu fonksiyonu yoktur.

Taşınır Mülkiyetini Aslen Kazanma

Bir kimsenin bir mal üzerinde, başka birinin rızası söz konusu olmadan kendi zilyetlik iradesi ile gerek önceden mülkiyete konu olmuş gerek olmamış bir mal üzerinde fiili hâkimiyet kurmasıdır.

  • Sahiplenme: O sırada üzerinde mülkiyet olmayan malın malik olma isteğiyle zilyetliğine sahip olmaktır. Özel mülkiyete konu olabilecek eşyalarda olur. (ör. Balık tutma).
  • İşleme: Birinin malzemesini alıp başka bir eşya yaratılmasındaki işin temelinde geçerli bir hukuki işlem yoksa emeğin değeri işlenen eşyanın değerinden fazlaysa eşya işleyenin mülkiyetinde, değilse hammaddenin malikinin mülkiyetine kalır.

İstisna: İşleyen iyiniyetli değilse, yani malzemenin kendisine ait olmadığını ve faaliyetinin haklı bir sebebe dayanmadığını biliyorsa, hâkim kanaat getirdiği tarafın mülkiyet sahibi olduğunu belirleyebilir. Hangisinin malik olduğu zannına varılıyorsa diğerine sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre bedel ödenir. İşleme sırasında işleyen işlediğine kendisine ait bir şeyi birleştirip karıştırmışsa;

  • Aşırı bir emek veya masraf yapılmadan ayrılamıyorsa işleyen ve işlenen eşyanın maliki aynı oranda paylı maliki olur.
  • Karışan veya birleşenlerden biri asli değeri tali sayılabiliyorsa tali olan asli malın malikinin mülkiyetinde olur. İyi niyete bakılmaz ancak sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır.
  • Bulunan eşyanın mülkiyetini kazanma: Bulunan eşyanın bir maliki vardı, bu yüzden bulana bazı görevler yüklenir bu görevleri yerine getirdikten sonra bulan malik olur. Bulunan eşyanın sahibini bilmek mümkün değilse ve önemli ölçüde değerli ise bulan kolluk kuvvetlerine veya muhtara haber verir, önemli ölçüde değerli değilse bulan sahibini kendisi aramalıdır. (İlan verebilir). ihbar veya ilan tarihinden itibaren 5 yıl içinde bulanın sahibi ortaya çıkmazsa bulan kişi malik olur. Kamu hizmeti görülen yerde bulunan eşya o yerin yetkililerine verilmelidir.
  • Definenin mülkiyetini kazanma: Define, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu dışındakiler için geçerlidir. Reşat altını vb. ziynet eşyaları, göç edenlerden kalanlar vb. define hükümleri uygulanır. Defineyi kendi taşınmazında bulan malik olur başkasının taşınmazında bulunan o taşınmazın sahibine aittir ama bulan yarısına kadarını ödül olarak talep edebilir.
  • Kanuna göre haklı bir sebebi olmaksızın belli bir süre bir taşınırı elinde bulunduran kişiyi malik sayar. Kişi malik sıfatıyla ve davasız, Aralıksız 5 yıl zilyet olmalı emin sıfatıyla zilyet olmamalı, iyi niyetli olmalı başka bir hükme göre mülkiyeti zaten kazanacak durumda olmamalıdır. Bu şekilde mülkiyeti kazanan kişi hiçbir sorumluk altında değildir. Geçici olarak malın zilyetliğini yitirip 1 yıl içinde tekrar geri almak aralıksız sayılır. Malik sıfatıyla zilyet olan kişi bu malı başkasına satarsa satın alan bir süreyi kendi süresine ekleyebilir. Ancak bu süreyi ekleyebilmesi için zilyetliğin rızayla geçmiş olması gerekir.